Pilotenhorloges

Groot, overzichtelijk, functioneel – dat beschrijft pilotenhorloges het beste. De populaire tijdmeters hebben een militaire oorsprong. Ze zijn daarom toegespitst op afleesbaarheid en functionaliteit. Tegenwoordig zijn het de populairste horloges die er zijn. Vrijwel iedereen draagt ze, van piloot tot directeur.

Pilotenhorloges zijn uitzonderlijk goed afleesbaar. Om dit te bereiken, is het design van de meeste modellen vrij ingetogen. De wijzerplaat is meestal zwart, de wijzers en markeringen zijn wit en van veel fluorescerende stof voorzien. Dit garandeert de beste afleesbaarheid, ook bij slechte inval.

Sinds 2012 is er een algemene standaard voor pilotenhorloges. Duitse fabrikanten als Sinnen Stowa laten hun eigen pilotenhorloges volgens deze standaard certificeren. Dit garandeert de betrouwbaarheid van de horloges onder extreme omstandigheden.

Tot de bekendste fabrikanten van pilotenhorloges behoren de Zwitserse manufacturen Breitling enIWC. Polshorloges als de Breitling Navitimer en de IWC Mark XI zijn overal ter wereld bekend. Het design van het IWC-horloge stond model voor ontelbaar veel pilotenhorloges. De chronograaf Navitimer belandde in de annalen dankzij de lunette met rekenliniaal. Daarmee kunt u onder andere snelheid, brandstofverbruik en daal- en stijgpercentages berekenen.

Als u een pilotenhorloge wilt kopen, dan heeft u keuze uit uiteenlopende modellen van verschillende fabrikanten. Het aanbod is dermate groot, dat voor elk budget een passend model beschikbaar is. Voordelige horloges, van bijvoorbeeld Breitling, zijn er al voor minder dan 1.000 euro . De Breitling Aerospace heeft de voor het merk typerende lunetteruiters op 3, 6, 9 en 12 uur. Binnenin geeft een uiterst precies quartzuurwerk de maat aan. Dit multifunctionele horloge koopt u gedragen voor rond de 800 euro. Ook de Breitling Chronomat kunt u als gedragen exemplaar al voor minder dan 1.000 euro op de kop tikken.

U vindt tal van tweedehands Breitling-horloges voor prijzen tussen de 1.000 en 2.500 euro. Er zijn ook pilotenhorloges van de Franse fabrikant Bell & Ross in dit prijssegment. Gedragen pilotenchronografen van IWC kosten ca. 2.000 euro. Modellen met drie wijzers van deze fabrikant zijn er voor minder dan 2.000 euro. Prijzen van IWC-chronografen in zeer goede staat liggen rond de 2.500 EUR.

Het model 857 UTC van Sinn is er met en zonder certificaat voor pilotenhorloges. Beide modellen kosten ongeveer evenveel. Voor een nieuw exemplaar moet u ongeveer 1.900 euro opzijleggen. De chronograaf Sinn 103 Ti TESTAF koopt u ongedragen vanaf 2.600 euro. Nieuwe exemplaren met een stopwatch en een GMT-functie kosten ca. 2800 euro.

De GMT-Master van Rolex bevindt zich in de categorie tot 10.000 euro. De Geneefse manufactuur ontwikkelde het GMT-horloge midden jaren 50 speciaal voor verkeerspiloten. De Amerikaanse luchtvaartmaatschappij Pan American World Airways (Pan Am) gebruikte de GMT-Master als officieel diensthorloge.

Tot de gewildste modellen behoort de GMT-Master II met een zwart-blauw keramische lunette. Dit horloge wordt ook wel de Batman genoemd en koopt u voor ongeveer 9.600 euro. Tweedehands exemplaren zijn een paar honderd euro voordeliger. De op Baselworld 2018 voorgestelde GMT-Master II Pepsi met het referentienummer 126710BLRO kost zelfs meer dan 18.000 euro. De officiële catalogusprijs is 8.400 euro.

Pilotenhorloges bieden een uitzonderlijk goede afleesbaarheid. De meeste modellen hebben een grote zwarte wijzerplaat, witte uurmarkeringen en grote wijzers. Bovendien zijn de markeringen en de wijzers voorzien van veel fluorescerende stof, zodat ze lichtgeven in het donker. Verder hebben de meeste horloges een driehoekige markering op 12 uur. Indexen als minutenmarkeringen en Arabische cijfers voor de uren maken het aflezen van de tijd nog eenvoudiger.

Veel pilotenhorloges hebben een chronograaffunctie of zelfs een flyback-chronograaf. Een goed voorbeeld is de de Heuer Bund, die Heuer eind jaren 60 voor het Duitse leger ontwikkelde. Dit vintage-horloge is gewild onder verzamelaars, maar desondanks betaalbaar. Deze pilotenchronograaf wordt voor ongeveer 5.000 euro aangeboden.

De Breitling Navitimer is een van de bekendste en populairste pilotenhorloges. De iconische chronograaf heeft een lunette met een rekenliniaal, waarmee wiskundige berekeningen kunnen worden gemaakt. Inmiddels is de Navitimer ook verkrijgbaar met het Breitling-manufactuurkaliber 01, dat een gangreserve van 70 uur heeft. Vooral de varianten met een diameter van 46 mm zijn goed afleesbaar. De hoogtepunten van de collectie hebben een manufactuurkaliber met een rattrapante voor het stoppen van tussentijden. De Navitimer is er in edelstaal, goud of edelstaal en goud.

De pilotenhorloges van IWC behoren ook tot de gewildste op de markt. Het design van deze horloges was een stijlvoorbeeld voor veel andere pilotenhorloges. De Big Pilot’s Heritage-modellen zijn retro-horloges, die zijn geïnspireerd op historische pilotenhorloges. De grootste uitvoering heeft een diameter van maar liefst 48 mm. Door de grote kronen zijn deze retro-pilotenhorloges zeer eenvoudig te bedienen. Naast de ingetogen modellen met drie wijzers zijn er in de pilotenhorloge-reeks van IWC ook chronografen te vinden.

De Duitse horlogefabrikant Tutima staat ook bekend om pilotenhorloges. Tutima produceerde net zoals Heuer pilotenchronografen voor het Duitse leger. De tijdmeters zijn bijzonder zeldzaam, niet heel erg bekend en daardoor des te interessanter voor verzamelaars. Deze militaire horloges zijn verkrijgbaar in een stalen versie of in een stuk lichtere titanium variant. De kast van de Tutima Military Chronograph is perfect afgerond, zodat de piloot zich in extreme situaties niet kan verwonden aan zijn horloge. Uit veiligheidsoverwegingen zijn ook de drukknoppen in de kast geïntegreerd. Binnenin tikt het automatische kaliber 5100 van Lémania. Het behoort tot de zeldzaamste en populairste uurwerken met een chronograaffunctie. Als u geïnteresseerd bent in de uitvoering van titanium, dient u rekening te houden met een prijs van ca. 2.300 euro. De edelstalen variant is iets voordeliger en kost bijna 2.000 euro.

De Cartier Santos staat bekend als een van de eerste pilotenhorloges ter wereld. Louis Cartier ontwikkelde het polshorloge met de vierkante behuizing in 1904 voor de Braziliaanse vliegpionier Alberto Santos Dumont. Twee jaar later voerde Dumont de eerste publiekelijke vlucht met een gemotoriseerd vliegtuig uit. Tijdens zijn vlucht droeg Santos het naar hem vernoemde horloge om zijn pols. Op die manier kon hij beide handen aan de stuurknuppel houden en tegelijkertijd de tijd in de gaten houden.

De roots van de huidige pilotenhorloges liggen bij de zakhorloges, beter gezegd bij de observatiehorloges van de grote vaart. Dit waren draagbare zakhorloges die als aanvulling op de scheepschronometer werden gebruikt. Die was vast verankerd, maar beweeglijk gepositioneerd door middel van een cardanische ophanging. Op die manier bevond de wijzerplaat zich bij zwaar weer altijd aan de bovenkant. Zeevaarders hadden deze uiterst nauwkeurige chronometer nodig om exact te kunnen bepalen wat hun positie was. Bij lange zeereizen waren horloges die tot op de seconde nauwkeurig waren noodzakelijk voor de navigatie.

De officieren aan boord zetten hun observatiehorloges gelijk met de scheepschronometer. Daarna gingen ze naar het peildek en bepaalden met behulp van een sextant de positie van het schip. Een observatiehorloge bezat een zeer nauwkeurig uurwerk, maar was door de grote temperatuurschommelingen en de verschillende posities niet zo precies als de scheepschronometer.

Toen de eerste piloten aan het begin van de 20e eeuw tijdmeters nodig hadden, gebruikten ze de observatiehorloges van de marine. Ze soldeerden beugels aan de kasten, waar ze dikke leren banden doorheen trokken. Door deze modificatie konden ze de horloges over de overall om hun arm dragen. Kenmerk van deze pilotenhorloges waren grote kronen. Daarmee was het instellen van het horloge ook met handschoenen mogelijk.

Niet veel later kregen de voormalige observatiehorloges een typisch pilotenhorloge-design. Een zwarte wijzerplaat met gele cijfers werd het kenmerk van deze tijdmeters. Als lichtgevende stof werd in het begin van de 20e eeuw nog radium gebruikt. Tegenwoordig gebruiken fabrikanten de niet-radioactieve fluorescerende stof superluminova . Het voordeel van een zwarte wijzerplaat ligt voor de hand. Ten eerste wordt de drager niet door de weerkaatsing van zonlicht geblindeerd. Daarnaast is een zwarte wijzerplaat met lichtgevende wijzers en cijfers ook goed afleesbaar tijdens de schemering en in het donker.

Destijds hadden de meeste pilotenhorloges al een secondestop. Die maakt het tot de seconde nauwkeurig instellen van het horloge mogelijk. A. Lange & Söhne uit Glashütte behoorde tot een van de belangrijkste fabrikanten van dit type horloge in Duitsland. Het merk leverde tijdens de Tweede Wereldoorlog uitsluitend pilotenhorloges aan soldaten. Daardoor zijn deze militaire horloges tegenwoordig zeer zeldzaam. Dit geldt ook voor Duitse pilotenchronografen. Merken als Tutima en Junghans produceerden deze polshorloges met stopwatchfunctie. De uurwerken van deze horloges kwamen oorspronkelijk uit Glashütte. In totaal zijn er slechts 300 tot 400 exemplaren uit de jaren 30 en 40 overgebleven. Inmiddels kosten deze vintage-horloges meer dan 30.000 euro.

De IWC Mark XI is een klassieker onder de pilotenhorloges. De Zwitserse fabrikant IWC maakte dit horloge aan het einde van de jaren 40. De Mark XI was een verkleinde versie van de Mark X. Ongeveer 30 jaar lang leverde IWC de Mark XI aan vele verschillende luchtmachten ter wereld. Het sobere horloge had een met de hand opwindbaar kaliber en geen stopwatchfunctie. Daarom was het horloge relatief voordelig te verkrijgen, het kostte ongeveer 350 Zwitserse frank. Inmiddels liggen de prijzen tussen de 5.000 en 9.000 euro. Kenmerk van het horloge was een zwarte wijzerplaat met fel oplichtende wijzers en een driehoek op 12 uur. Vandaag de dag maakt Fortis nog polshorloges met een vergelijkbaar sober design.

Sinds begin 2016 is er een nieuwe standaard voor pilotenhorloges, de DIN 8330. De horlogefabrikant Sinn Spezialuhren was de drijvende kracht achter de ontwikkeling van deze norm. Het 'Duitse Instituut voor Standaardisatie' (DIN) besloot in de zomer van 2013 de nieuwe norm voor pilotenhorloges te ontwikkelen. De DIN 8330 is gebaseerd op de TESTAF ('Technischer Standard Fliegeruhren') en richt zich op de uitdagingen van de moderne luchtvaart. De vakgroep voor lucht- en ruimtevaarttechniek van de Hogeschool van Aachen ontwikkelde de TESTAF samen met Sinn Spezialuhren in 2012. Volgens de DIN 8330 moet een polshorloge voor piloten ertoe in staat zijn de meetinstrumenten van een vliegmachine volledig te vervangen. Daarnaast moet het compatibel zijn met de boordinstrumenten van een vliegmachine: het mag geen gevaar opleveren voor de vliegmachine en piloten en het moet standhouden onder de fysieke belastingen van het vliegen.

Die DIN 8330 is zowel gebaseerd op de zichtvliegvoorschriften (VFR) als de instrumentvliegvoorschriften (IFR). Volgens de IFR moeten gecertificeerde horloges een stopwatchfunctie hebben, het dienen dus chronografen te zijn. Volgens de VFR moeten horloges een 12-uurs- en een 60-minutenweergave hebben. Daarnaast moet de centrale secondewijzer over een stopmechanisme beschikken. Bovendien verlangt de DIN-richtlijn een tweezijdig draaibare lunette met een minutenmarkering en -raster. De wijzerplaat en de achtergrond van de schaal moeten matzwart zijn. Omdat een pilotenhorloge overdag en 's nachts goed afleesbaar moet zijn, schrijft de DIN-norm voor dat alle uurindexen, de oriëntatiedriehoek op de draaibare lunette, en de uur-, minuten-, en secondewijzer moeten oplichten in het donker. Ze moeten tenminste drie uur lang licht geven.

De DIN 8330 schrijft verder voor dat pilotenhorloges tussen -15 °C en +55 °C volledig moeten blijven werken. Daarnaast wordt er een stoottest uitgevoerd die een vrije val vanaf 1 meter hoogte op een hardhouten ondergrond simuleert. De controle op waterdichtheid geschiedt volgens de DIN 8310. Er zijn nog meer testen die de horloges ondergaan, zo worden onder andere ook de nauwkeurigheid van de gang, de bevestiging van de horlogeband en de weerstand tegen magneetvelden gecontroleerd. Aan het einde van de certificering moet het horloge nog volledig naar behoren functioneren en mag de buitenkant niet beschadigd zijn.