Militaire horloges

Wetenswaardigheden over militaire horloges

• Robuust en goed afleesbaar
• Beroemde horloges zoals de Rolex Submariner of de IWC Mark 11
• Omvangrijk vintage-segment
• Zeldzame en dure verzamelstukken als belegging
• Grote keuze aan betaalbare horloges voor dagelijks gebruik

Van diensthorloge tot cultobject

Horloges voor militaire doeleinden dienen vooral betrouwbaar te zijn en hun doel te vervullen - niet meer, maar ook zeker niet minder. Als een horloge stil blijft staan tijdens een legermissie kan dat ernstige gevolgen hebben. Van overvloedige extra's wordt afgezien bij militaire horloges. Edelstaal en kunststof domineren als materiaal voor de behuizing, omdat gouden horloges als onderdeel van de soldatenuitrusting te duur zijn. Ze moeten immers in groten getale aan de troepen uitgedeeld worden.

Er is geen eenduidige of vaststaande definitie van militaire horloges. Daarom worden ook tijdmeters die oorspronkelijk voor civiele doeleinden zijn geproduceerd onder deze verzamelnaam aangeboden. Dit zijn horloges die de meeste eigenschappen van een militair horloge hebben, maar al sinds het begin van hun productie op de civiele markt verkocht worden. Vast en zeker is er ook wel eens een verdwaalde soldaat onder de kopers geweest, maar dat maakt ze nog niet tot 'echte' militaire horloges.

IWC Mark 11: meer dan 30 jaar bij de Royal Air Force

Tijdmeters die hun bestaan daadwerkelijk te danken hebben aan een bestelling van de luchtmacht, de marine of het leger zijn zeldzaam. Meestal nam de fabrikant deze horloges later in het normale assortiment op. Een goed voorbeeld daarvan is een van de bekendste pilotenhorloges ter wereld: de Mark 11 van IWC. Dit was ooit het diensthorloge van de Royal Air Force en werd in 1948 voor het eerst geïntroduceerd in opdracht van de Britse minister van Defensie. Niet alleen IWC, maar ook Jaeger-LeCoultre leverde de Mark 11 aan piloten. Pas aan het begin van de jaren 80 stopte de R.A.F. geleidelijk met het gebruiken van dit pilotenhorloge. IWC zette de serie desondanks voort, met een benaming in Romeinse cijfers. De fabrikant ontwikkelde het horloge verder, maar bleef dicht bij het origineel. Het model uit 2016 heet Mark XVIII. De spartaanse en goed afleesbare tijdmeters zijn al lang niet meer voorbehouden aan militaire piloten en hun crew, maar inmiddels onderdeel van het normale IWC-portfolio.

Iets soortgelijks geldt voor een legendarisch duikhorloge. Blancpain ontwikkelde de Fifty Fathoms voor de Franse eenheid van kikvorsmannen, Les Nageurs de combat. De Fifty Fathoms heeft sinds zijn introductie in 1953 een eenzijdig draaibare lunette en strijdt sindsdien ook met de Rolex Submariner om de titel van eerste duikhorloge ter wereld. Blancpain biedt de Fifty Fathoms nog steeds aan in uitvoeringen die georiënteerd zijn op de allereerste versie. Er zijn ook witte of gouden varianten met bijzonderheden zoals diamanten of een tourbillon. Deze modellen hebben alleen nog de modelnaam gemeen met de oorspronkelijke horloges voor kikvorsmannen.

Geheim horloge voor kikvorsmannen

De Panerai Radiomir heeft een vergelijkbare geschiedenis. De Italiaanse marine wendde zich in 1938 tot Panerai voor een betrouwbaar en goed afleesbaar duikhorloge. Er ontstond een horloge dat op basis van de radioactieve, fluorescerende stof de naam Radiomir kreeg. De Marina Militare rustte uitsluitend de kikvorsmannen van de elite-eenheid Gamma met de Radiomir uit. Het bestaan van de tijdmeter werd geheim gehouden. Nadat Panerai de gevaarlijk stralende substantie door ongevaarlijke stoffen vervangen had, werd het duikhorloge vanaf 1950 onder de naam Luminor geproduceerd. De Radiomir is tegenwoordig weer verkrijgbaar, maar het oplichten van de wijzers wordt uiteraard niet meer door radioactiviteit veroorzaakt.

Twee andere bekende duikhorloges, die oorspronkelijk uit de jaren 50 stammen, werden als militaire horloges gebruikt: de Rolex Submariner en de Omega Seamaster 300. De Submariner en de Seamaster danken hun bestaan niet aan een militaire opdracht. De Submariner bestond al vier jaar toen het Britse ministerie van Defensie op zoek was naar een goed duikhorloge. De keuze viel op de Rolex, zij het in een aangepaste versie: de Mil-Sub. De metalen bandaanzetten van dit militaire horloge zijn een vast onderdeel van de behuizing. Een textielen horlogeband (NATO-band) houdt het horloge om de pols, zodat de drager het horloge niet zomaar verliest. De vergrote lunette is van zilver , een relatief zacht metaal dat niet snel barst of breekt. De fluorescerende stof van de Mil-Sub bestaat uit tritium. Deze modellen hebben een omcirkelde T op de wijzerplaat , boven de aanduiding van de maximale diepte. Rolex produceerde de miltaire versie van de Submariner tot in de late jaren 70.

De Seamaster: eerst voor de luchtmacht, later voor de marine

Ook de Omega Seamaster behoorde tot de uitrusting van de Britten. Ondanks de naam werd het horloge aanvankelijk alleen door de luchtmacht gebruikt. De in 1948 voorgestelde Seamaster was oorspronkelijk dan ook geen duikhorloge. Dat werd het pas met de introductie van het model 300 in 1957. De Omega Seamaster 300 behoorde snel daarna tot de uitrusting van de Special Boat Service van de Royal Navy. De huidige look van de Seamaster 300 lijkt op het model uit 1957.

Sinds ettelijke jaren geniet de Vostok Amphibia ook in het westen een cultstatus. Bij dit horloge gaat het om een voordelig mechanisch duikhorloge uit Rusland, dat sinds de introductie in de late jaren 60 vrijwel onveranderd is gebleven. Om aan de eisen van het ministerie van Defensie van de Sovjet-Unie te voldoen, bedachten Michail Novikov en Vera Belova een revolutionair afdichtingsconcept. De rand van het plexiglas drukt bij toenemende waterdiepte steviger op de pakking die de voorkant verzegelt. Daardoor stijgt bij toenemende waterdruk ook de waterdichtheid. Op de bodem van de behuizing wordt een grote rubberen dichtring geplaatst. Hier wordt een stalen ring overheen gelegd die in het behuizingsblok wordt geschroefd. Daarbij drukt de stalen ring de bodem en de dichtring tegen de behuizing. In tegenstelling tot andere bekende duikhorloges wordt de bodem zelf niet vastgeschroefd. Bij de Amfibia wordt de rubberen ring niet samengedrukt noch uitgerekt, hetgeen bij het vast- of losdraaien van een geschroefde bodem wel vaak bij de afdichtring gebeurt. De afdichtring van de Amphibia hoeft daarom alleen in geval van een uitzondering te worden verwisseld. Bij traditionele duikhorloges is dit onderdeel aan slijtage onderhevig.

Breitling heeft met de Chronospace Military een horloge dat alleen al op basis van zijn naam claimt een militair horloge te zijn. Het wordt aangedreven door een quartzuurwerk en heeft een analoge en een digitale tijdweergave. De Chronospace Military heeft een alarmfunctie, een timer en een tweede tijdzone. De waterdichtheid bedraagt 5 bar, wat met een waterdiepte van 50 m overeenkomt. Dit is geen indrukwekkende waarde voor een - naar verluidt - militair horloge met een prijs van rond de 4000 euro.

Er zijn ook talrijke horloges met de benaming Swiss Military. Daarbij gaat het om drie verschillende fabrikanten: Swiss Military uit Bubendorf, Swiss Military Hanowa uit Möhlin en Swiss Military by Chrono uit Solothurn. De Swiss Military-merken produceren voornamelijk quartzhorloges voor het lagere prijssegment.

Gunstige en betrouwbare quartzuurwerken zijn tegenwoordig de norm voor de militaire horloges die nog door de troepen gedragen worden. De Navy SEALs van het Amerikaanse leger maken gebruik van de horloges van Luminox. Veel soldaten hebben ook een Traser of een van de modellen van Casio om de pols. De Submariner en de Fifty Fathoms maken inmiddels geen onderdeel meer uit van de soldatenuitrusting, maar zijn luxegoederen geworden.

Tips voor de aankoop van een militair horloge

Zoekt u een sportief horloge dat ook onder zware omstandigheden probleemloos functioneert? Militaire horloges zijn functioneel en robuust. Daarnaast staan ze bekend om hun goede afleesbaarheid. Een aantal horloges uit de militaire hoek hebben inmiddels een cultstatus veroverd.

De Submariner behoort tot de beroemdste horloges ooit. De vroege en uiterst zeldzame militaire Submariner is via het referentienummer A/6538 te vinden. Andere referentienummers waarop u dient te letten zijn 5513 en 5517, net zoals het dubbele referentienummer 5513/5517. De zoektocht aan de hand van het nummer 5513 levert verscheidene civiele Submariners als resultaat op. Onder het nummer 5517 vindt u de zeer gewilde Mil-Sub met zwaardvormige wijzers als kenmerk. De prijs van een Mil-Sub hangt sterk af van de staat en de beschikbaarheid van het horloge. Al wordt de civiele Rolex met het referentienummer 6538 uit de jaren 50 aangeboden voor prijzen rond 40 000 euro, de militaire Rolex kost duidelijk meer. In totaal werden in ongeveer 20 jaar tijd 1200 tot 1300 exemplaren van de Mil-Sub geproduceerd. Door deze geringe oplage worden ze tegenwoordig voor meer dan 100 000 euro verkocht. Een paar modellen met het referentienummer 5517 zijn zelfs voor bijna 150 000 euro geveild. Vaak laten handelaren bij zulke rariteiten alleen op verzoek weten wat de gewenste prijs is.

Als koper staat u voor de keuze of u een historisch of een nieuw militair horloge wilt aanschaffen. De prijs kan hetzelfde zijn. Een Duitse pilotenchronograaf met één drukknop van Hanhart uit de Tweede Wereldoorlog wordt voor 8000 à 9000 verhandeld. U betaalt hetzelfde voor een ongedragen Fifty Fathoms met een automatisch uurwerk en een traditioneel design. Voor dit duikhorloge van Blancpain bent u wel meer kwijt als de behuizing van roségoud is, dan kost hij rond de 23 000 euro.

Een dergelijke prijs is geenszins de standaard. Normaal gesproken zijn militaire horloges zeer geschikt voor het dagelijks gebruik en hebben ze een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding . In ongedragen staat zijn ze vaak al voor minder dan 1000 euro op de kop te tikken. Dat geldt vooral voor uitvoeringen met een quartzuurwerk. Ook daarop bestaan uitzonderingen: een mechanische Vostok Amphibia kost zelfs minder dan 100 euro en heeft met het 2416 B-kaliber een uurwerk uit eigen manufactuur .