Horloge-lexicon

De aandrijfveer, ook opwindveer genoemd, dient als de energieopslag en -bron van een mechanisch horloge. De opwindveer bevindt zich in de veertrommel en wordt door handmatige opwinding of, bij een automatisch horloge, door de rotor gespannen. Het horloge heeft een ankergang, zodat de opwindveer deze spanning niet ongecontroleerd aan het raderwerk en de balans afgeeft, maar hier meerdere dagen over doet.

De aanzetbreedte is de afstand tussen de hoorntjes van een horloge. Dit bepaalt welke breedte de horlogeband moet hebben bij de aanzet.

Afkanten is een afwerkingstechniek voor uurwerken. Hierbij worden de scherpe randjes van een geslepen oppervlak op 45 graden afgeschuind en gepolijst.

Het anker is een verbindingsstuk met twee armen dat door zijn vorm op een scheepsanker lijkt. Als onderdeel van de ankergang verbindt hij het ankerrad met de balansveer. Het anker ontvangt een impuls van het ankerrad en geeft die door aan de balans (ook onrust). Tegelijkertijd onderbreekt hij het constant doorlopen van het ankerrad en het raderwerk.

De ankergang zorgt voor het gecontroleerde afdraaien van een opgedraaide veer. Het mechanisme remt hiervoor het raderwerk periodiek, zodat er een gelijkmatige gang ontstaat. Tegelijkertijd geeft de ankergang het regelorgaan nieuwe energie.

Horloges hebben meestal een Zwitserse ankergang, bestaand uit een anker en een ankerrad. Het ankerrad staat direct in verbinding met het seconderad. De secondewijzer is op de as van het seconderad bevestigd. De heen en weer gaande balans zorgt ervoor dat het anker gelijkmatig heen en weer beweegt. Daardoor kan het anker in het ankerrad grijpen, de draaiing van het ankerrad blokkeren en weer vrijgeven. Bij een balansfrequentie van 28.800 a/h (4 Hz) levert dit acht kleine stapjes van de secondewijzer op.

Het ankerrad is een onderdeel van de ankergang van een uurwerk. Het ankerrad bevindt zich tussen het raderwerk en de balans. De balans en het ankerrad worden met elkaar verbonden door middel van het anker. Een kenmerk van het ankerrad zijn de asymmetrische tanden.

Een antimagnetisch horloge stopt niet onder invloed van een magnetisch veld van een zekere sterkte. De gangwaarden moeten daarbij binnen bepaalde grenzen blijven. Deze worden geregeld door DIN-richtlijn 8309 en ISO-norm 764.

Automatisch betekent dat een uurwerk automatisch opwindt. Bewegingen van de pols en de arm zorgen ervoor dat de opwindveer opdraait. Dit komt doordat het uurwerk een slingerend gewicht (ook opwindrotor, rotor) heeft dat ofwel in één, of in beide richtingen beweegt. Een slipkoppeling aan het uiteinde van de veer zorgt ervoor dat hij niet beschadigd raakt door te veel spanning. Een automatisch mechanisme met een centrale rotor is het meest gangbaar.

Bakeliet is de merknaam van een volledig synthetische kunststof die de Belgische chemicus Leo Hendrik Baekeland aan het begin van de 20e eeuw ontwikkelde. Objecten zoals sturen, radio's, telefoons of grepen van potten en pannen werden vroeger van dit hittebestendige materiaal gemaakt.

De balans reguleert met constante bewegingen de maat van een mechanisch polshorloge. De balans bestaat strikt genomen uit een cirkelvormig balanswiel, maar in veel definities geldt de balansveer ook als onderdeel van de balans. De balans neemt de functie van de secondeslinger van staande klokken en wandklokken over, maar tikt veel sneller. Tegenwoordig zijn 21.600 of 28.800 halve omwentelingen per uur de standaard, terwijl een slinger slechts tot 3.600 halve omwentelingen per uur komt. De precisie van een horloge hangt af van het aantal en de gelijkmatigheid van de omwentelingen. De onderdelen van de ankergang, ook echappement genoemd, geven stapsgewijs de energie van de opwindveer door aan de balans. Daardoor beweegt de balans heen en weer.

Bij metalen horlogebanden is de bandaanzet het element dat de horlogeband met behulp van drukpinnen met het horloge verbindt. De bandaanzet is meestal op maat gemaakt voor elk horloge en kan niet naar believen worden gewisseld.

Bar is de fysische eenheid voor druk. De eenheid geeft aan hoeveel kracht op een oppervlak wordt uitgeoefend. Andere meeteenheden voor druk zijn atmosfeer (atm) of pascal (Pa).

1 bar = 100 kPa = 0,1 MPa

1 bar correspondeert met de luchtdruk op het aardoppervlak of de overdruk van water op een diepte van 10 m.

Baumuster verwijst naar de vorm en het ontwerp van de wijzerplaat van de observatie-pilotenhorloges die oorspronkelijk werden geproduceerd voor de Duitse luchtmacht tijdens de Tweede Wereldoorlog. Er wordt onderscheid gemaakt tussen type A en type B.

De term bicolor wordt gebruikt voor horloges die edelstaal met goud combineren. Populaire bicolor horloges zijn de Rolex Submariner en de Longines HydroConquest.

Bi- of tricompax verwijst naar het aantal hulpwijzerplaten (totalisatoren) van een chronograaf. Ze bevinden zich meestal op 3 en 9 uur (bicompax). Een tricompax-chronograaf heeft drie hulpwijzerplaten, meestal op 3, 6 en 9 uur. Bekende horloges in deze stijl zijn de Eberhard Contograf met bicompax en de Rolex Daytona in tricompax-design.

Bij blauwen (ook temperen) worden de stalen onderdelen langzaam tot ca. 300°C verhit. Daarbij vormt zich een korenbloemblauwe en tegelijkertijd zeer dunne laag op het metaal. Horlogemakers gebruiken deze methode om wijzers, schroeven en onderdelen van het uurwerk te verfijnen. Bij horloges uit Glashütte in Duitsland is dit een gebruikelijk proces.

Een Breguetspiraal is een balansveer met een dubbel gebogen uiteinde. Deze spiraalvorm werd in 1795 door Abraham-Louis Breguet uitgevonden. Door zijn gelijkmatige uitzetting heeft de spiraal een positieve invloed op de nauwkeurigheid van een horloge.

Bij een centrale seconde is de secondewijzer op dezelfde centrale as bevestigd als de minuten- en urenwijzer. De tegenhanger van een centrale seconde is de kleine seconde, waarbij een secondewijzer decentraal op een eigen hulpwijzerplaat draait. Dit ziet u vaak bij chronografen waarbij de grote centrale secondewijzer gebruikt wordt voor de stopwatchfunctie.

Cerachrom is Rolex' eigen keramiek. Het hightech materiaal is bijzonder krasvast en hard. Rolex-horloges met Cerachrom-lunettes zijn onder andere de GMT-Master II en de Submariner.

Chronografen hebben een stopwatchfunctie. Die kan bijvoorbeeld worden gebruikt voor tijdmeting tijdens het sporten. Chronografen hebben meestal twee drukknoppen naast de kroon en extra hulpwijzerplaten voor het meten van de tijd. De verstreken seconden worden gemeten met de centrale secondewijzer. De bekendste chronografen zijn de TAG Heuer Autavia de Omega Speedmaster.

Een chronometer is een bijzonder nauwkeurig horloge waarvan de hoge nauwkeurigheid door een officieel certificaat gewaarmerkt wordt. Chronometertests worden voornamelijk door het officiële Zwitserse testinstituut voor chronometers (Contrôle officiel suisse des chronomètres, in het kort: COSC) uitgevoerd. Sinds een aantal jaren is er ook een officieel testinstituut te Glashütte in Duitsland (Landesamt für Mess- und Eichwesen Thüringen).

De Engelse horlogemaker George Daniels vond in de jaren 70 de coaxiale ankergang uit, een alternatief voor de Zwitserse ankergang. De coaxiale ankergang dankt zijn naam aan de twee gangraderen, die boven elkaar op een as zijn geplaatst. Het voordeel van dit echappement zit in de duidelijke reducering van de wrijving tussen de onderdelen. Daarom heeft deze ankergang minder smering nodig en functioneert hij langer onderhoudsvrij. Omega is eind jaren 90 begonnen met het seriematig produceren van de coaxiale ankergang. Deze vindt u daarom terug in een groot deel van de huidige Omega-modellen.

Een complicatie is een extra functie. Maanfase, wekker, stopwatchfunctie of eeuwigdurende kalender zijn gangbare complicaties. Ze zijn een extra uitdaging voor een horlogemaker, vooral als een horloge meerdere complicaties heeft.

Compressor of super compressor verwijst naar een gepatenteerde verzegelingsmethode van de kast, die is ontwikkeld door de fabrikant van horlogekasten Ervin Piquerez S.A. (EPSA) in het midden van de jaren vijftig. Het design van het horloge maakt gebruik van de waterdruk om de kast tegen de O-ringafdichting te duwen. Hoe dieper het water, hoe hoger de waterdruk, wat een betere afdichting betekent. Een populair horloge in compressorstijl is de Longines Legend Diver.

Met de datumsnelverstelling kan de datumweergave eenvoudig met de uitgetrokken kroon worden versteld. Bij uurwerken met een traditionele datumverstelling moet de uurwijzer ongeveer twee keer rondgedraaid worden, voordat de datum is aangepast.

Een lunette is een ring die de wijzerplaat en het horlogeglas omcirkelt. De draaibare variant wordt gebruikt voor duik- en pilotenhorloges.

Bij een duikhorloge is de lunette slechts eenzijdig, tegen de klok in, draaibaar. Zo wordt verhinderd dat de duiktijd door het - per ongeluk - verstellen van de draairing verlengd wordt. Voor het duiken synchroniseert de duiker de nulmarkering met de minutenwijzer. De 60-minutenschaal op de lunette maakt het mogelijk om de verstreken duiktijd af te lezen. Bij pilotenhorloges is de lunette tweezijdig draaibaar.

De drifthoek ontstaat door zijwind en veroorzaakt een afwijking van de oorspronkelijk ingestelde koers. Met behulp van de drifthoekcalculator is het mogelijk om deze hoek te bepalen en de route opnieuw te berekenen. Horloges met drifthoekcalculators worden vooral gebruikt in de lucht- en scheepvaart. Het bekendste horloge met deze functie is de Hamilton Khaki X-Wind.

Een drukpin is een pin met vering. Hij wordt gebruikt om de horlogeband aan de bandaanzetten van het horloge te bevestigen.

Zie rattrapante

Een dubbele veertrommel zijn twee in serie geschakelde veertrommels. Een dubbele veertrommel verlengt de gangreserve.

Dubois Dépraz is een gespecialiseerd fabrikant van complicaties voor uurwerken. Omega gebruikt voor de Speedmaster Reduced Automatic het kaliber 3220 met de chronograafmodule 2020 van Dubois Dépraz.

Een duikhorloge is geschikt voor sport- of beroepsduiken. De gangbare normen zijn de ISO 6425 en de DIN 8306. De minimumeis voor waterdichtheid ligt bij 10 bar, oftewel 100 meter. Typische kenmerken van een volwaardig duikhorloge zijn onder andere een waterdichtheid van 20 bar (200 m), lichtgevende wijzers en indexen en een lunette met minutenmarkeringen. De lunette mag alleen tegen de klok in draaibaar zijn. Zo is een abusievelijke verlenging van de ingestelde duiktijd uitgesloten. Sommige duikhorloges zijn bestand tegen waterdieptes van 1.000 m en meer. Zij zijn meestal uitgerust met een heliumventiel.

Met edelstaal wordt gelegeerd of ongelegeerd staal bedoeld dat een hoge zuiverheidsgraad heeft. Voor horloges zijn roestvrije edelstalen belangrijk, omdat ze tegen corrosie beschermd zijn.

Bij het produceren van horloges is edelstaal 316L gebruikelijk. Rolex gebruikt de soort 904L. Edelstaal bevat zowel chroom als nikkel, is roestvrij en goed bestand tegen zuren en vochtigheid.

De ETA SA Manufacture Horlogère Suisse (ETA) is een Zwitserse fabrikant van uurwerken die tot de Swatch Group behoort.

Everose-goud is de roségoud-legering van Rolex. Everose goud heeft een zuiverheid van 18 karaat. Door het platina in de legering zou het metaal langer moeten glanzen dan traditioneel roségoud. De rode kleur van de goudlegering ontstaat door de toevoeging van koper.

De fijnregelaar dient ervoor om polshorloges de grootst mogelijke nauwkeurigheid te geven. De gang van een horloge wordt door de fijnregelaar onder verschillende temperaturen en in uiteenlopende posities gelijkmatig gereguleerd. Chronometers worden in vijf verschillende posities en bij drie temperaturen fijngereguleerd om aan de eisen van officiële chronometer-certificering te voldoen.

Het begrip finissage komt uit het Frans en betekent de veredeling of verfijning van een uurwerk. Gangbare finissages zijn sierstrepen zoals Geneva stripes of zonneslijpsel, ook perlage genoemd. Blauwen en afkanten zijn ook vormen van finissage.

Een flyback-chronograaf heeft een bijzondere stopwatchfunctie. Na het starten wordt de tijdopname met een druk op de knop teruggezet naar nul en begint de tijdopname onmiddellijk opnieuw. Een lopende standaard-chronograaf komt daarentegen met een druk op de bovenste knop tot stilstand. Pas na het drukken op de onderste knop gaat de wijzer terug naar nul. Met een nieuwe druk op de bovenste knop begint een tweede tijdopname. Flyback-chronografen komen voort uit de militaire luchtvaart. Ze worden gebruikt als kort achter elkaar meerdere manoeuvres op de seconde nauwkeurig uitgevoerd moeten worden. Een normale stopwatch is hiervoor niet geschikt, omdat het opnieuw starten met drie drukken op de knop te veel tijd in beslag neemt.

De gangreserve is de tijdsduur van de volledige opwinding tot het stilstaan van een uurwerk, zonder dat het horloge tussendoor met de hand of door bewegingen opgewonden wordt.

De gangreserveaanduiding geeft aan hoe lang het nog duurt voordat een mechanisch horloge stilstaat. U kunt erop zien wanneer het horloge opgewonden moet worden. De opwinding geschiedt bijvoorbeeld met de opwindkroon.

Gauss is de magnetische fluxdichtheid, genoemd naar de ontdekker Carl Friedrich Gauss. Bij antimagnetische horloges dient de gauss als meeteenheid voor de sterkte van het magnetische veld waaraan het horloge maximaal kan worden blootgesteld. Bekende antimagnetische horloges zijn de IWC Ingenieur, de Rolex Milgauss en de Omega Seamaster Aqua Terra 15.000 Gauss.

Een geguillocheerde wijzerplaat heeft een machinaal of handmatig gegraveerde guilloche. Dat zijn patronen of ornamenten die uit meervoudig met elkaar verweven en overlappende lijnen bestaan. Beroemde horloges met geguillocheerde wijzerplaten zijn de Audemars Piguet Royal Oak en de Maurice Lacroix Aikon.

Geneva stripes is een sierslijpsel bestaande uit brede strepen op het uurwerk, maar vaak ook op andere onderdelen van een horloge. Dit sierslijpsel is ook onder de namen Côtes de Gèneve en Vaques de Gèneve bekend.

Geschroefde drukknoppen worden net zoals een geschroefde kroon in de kast van het horloge geschroefd. Het doel is de kast af te dichten. Geschroefde drukknoppen vindt u vaak bij chronografen - zoals de Sinn 203 - met een verhoogde waterdichtheid.

Bij een geschroefde kroon is de kroon in de kast van het horloge vastgeschroefd. Dit mechanisme garandeert een betere waterdichtheid dan normale kronen, die alleen in de kast worden gedrukt. De Rolex Oyster was in 1926 het eerste polshorloge met een geschroefde kroon.

Een geskeletteerd horloge wordt gekenmerkt door uitsparingen in het uurwerk, waardoor een doorkijkeffect ontstaat. Geskeletteerde horloges zijn meestal delicate kunstwerken en daarom moeilijk te vervaardigen.

GMT staat voor Greenwich Mean Time. Dat is de astronomisch gedefinieerde lokale tijd in Greenwich (Londen) en is vastgelegd als wereldtijd. Sinds 1972 geldt de gecoördineerde wereldtijd (UTC) als wereldtijd. Het verschil met de GMT is dat de UTC geen astronomisch verankerde tijd is.

Een GMT-horloge geeft naast de lokale tijd ook de tijd van een andere tijdzone aan. Bekende horloges met GMT-functie zijn de Rolex GMT-Master en de Glycine Airman.

Handmatige opwinding is een variant voor het opwinden van een uurwerk. De opwindveer wordt met de kroon (kroonopwinding) opgedraaid. De opwindveer geeft daarna continu energie aan het raderwerk.

Een heliumventiel beschermt een duikhorloge tegen schade door overdruk. Professionele duikers ademen in drukkamers een speciaal ademgasmengsel met helium in. De zeer kleine heliumatomen dringen door de afdichting het horloge binnen. Het ingesloten helium staat daardoor onder hoge druk. Het kan ervoor zorgen dat het horlogeglas uit de kast breekt als de duiker terugkeert naar een normale drukverhouding. Het ventiel zorgt voor een compensatie van de druk. Het werkt automatisch of wordt met de hand bediend. Typische horloges met heliumventiel zijn de Rolex Sea-Dweller en de Omega Seamaster Planet Ocean.

De sluiting zorgt dat de horlogeband goed om de pols blijft zitten. Hij is meestal gemaakt van edelstaal of ander metaal. De verschillende soorten sluitingen zijn:

Een doornsluiting is een sluitmechanisme voor horlogebanden. Het langere deel van de band heeft gestanste gaatjes. Aan het einde van het kortere deel bevindt zich de doorn, een metalen veerbrug met een haakje. Net zoals bij een riem wordt de doorn in een gaatje gestoken om de gewenste lengte te verkrijgen. Het metalen haakje voorkomt dat de doorn uit het gaatje schiet.

Dubbele vouwsluitingen zijn vouwsluitingen die aan beide zijden opengaan en zo een grote opening van de horlogeband mogelijk maken. Ze zijn ontworpen om het sluitingsmechanisme te verbergen. Bij edelstalen horlogebanden wekt dit de indruk van een doorlopende band, bij leren armbanden is alleen de sluitingshendel zichtbaar. De sluiting wordt geopend door middel van drukknoppen aan de zijkant.

De klassieke vouwsluiting met beugels is meestal te vinden bij edelstalen horlogebanden. Een bekend voorbeeld is de Oysterlock-sluiting van Rolex.

Acrylglas is een synthetische en transparante kunststof die zich onder bepaalde temperaturen laat vervormen. Acrylglas kenmerkt zich door een hoge breek-, weers-, en corrosiebestendigheid. Kleine krassen kunnen eenvoudig worden weggepolijst.

Hardlexglas is een mineraalglas dat voornamelijk door Seiko word gebruikt. Door een speciaal procedé is het harder en krasvaster dan traditioneel mineraalglas. Qua weerstandsvermogen ligt het tussen mineraalglas en saffierglas in.

Hesalit is de naam die Omega gebruikt voor plexiglas dat gemaakt is in de eigen manufactuur. Het is voordelig te produceren en te vervangen, bovendien splintert het niet.

Mineraalglas is het standaardmateriaal in het lage en middelste prijssegment. Het is vergelijkbaar met vensterglas en harder dan acrylglas, maar zachter en minder krasbestendig dan saffierglas. Het is mogelijk om mineraalglas te 'harden', zodat het sterker wordt.

Identiek aan hesalit- en acrylglas

Saffierglas bestaat uit synthetisch geproduceerd kristal. Het is aanmerkelijk harder en krasbestendiger dan mineraal- of acrylglas en wordt daarom voornamelijk voor luxe horloges gebruikt.

Horlogemanufacturen zijn fabrikanten van mechanische horloges die het uurwerk en andere essentiële onderdelen van een horloge zelf produceren. Bekende horlogemanufacturen zijn A. Lange & Söhne, Rolex en Seiko.

Index (enkelvoud) of indices (meervoud) zijn de tijdsintervallen op de wijzerplaat. Meestal is de wijzerplaat twaalf keer verdeeld om de uren aan te geven en 60 keer om de minuten aan te geven. Voor de weergave worden indices of cijfers aangebracht of afgedrukt.

Horloge met kalenderweergave. Enkele varianten zijn:

De jaaraanduiding geeft het actuele jaar weer op de wijzerplaat.

De weergave van de datum geschiedt door middel van wijzers of door cijfers op een bedrukte ring onder de wijzerplaat. Een opening in de wijzerplaat geeft in dat laatste geval de datum weer. De wijzers of de cijferring draaien binnen 31 dagen eenmaal 360°. In maanden met minder dan 31 dagen moet de datumweergave handmatig worden gecorrigeerd.

Uitbreiding van de datumweergave met een weergave van de weekdag. De dag van de week ligt meestal naast de datum op 3 uur of op 12 uur. Een van de bekendste horloges met deze weergave is de Rolex Day-Date.

Een eeuwigdurende kalender is een complicatie voor een horloge. Het geeft tot het jaar 2100 de juiste datum van de gregoriaanse kalender weer en hoeft niet gecorrigeerd te worden. Een eeuwigdurende kalender houdt rekening met schrikkeljaren en korte en lange maanden.

De zogenaamde triple calendar is een uitbreiding van de datumaanduiding en geeft ook de maand van een jaar aan. Samen met een maanfaseweergave spreekt men van een complete calendar.

Een jaarkalender is een complicatie waarbij de datum maar één keer per jaar handmatig hoeft te worden aangepast. Deze correctie vindt eind februari plaats. Jaarkalenders zijn ook onder de naam volledige kalender bekend.

Kaliber is een ander woord voor uurwerk. Vaak wordt het begrip in samenhang met numerieke namen van uurwerken gebruikt. Een voorbeeld hiervan is het 'kaliber ETA 2824-2'.

Bij de kleine seconde bevindt de secondeweergave zich decentraal op een kleine hulpwijzerplaat. Dit ziet u vaak bij zakhorloges, horloges met handmatige opwinding en chronografen. De tegenhanger van een kleine seconde is de centrale seconde. Daarbij is de secondewijzer op dezelfde as aangebracht als de minuten- en uurwijzer. Een van de bekendste horloges met een kleine seconde is de Unitas 6497.

Lichtgevende cijfers hebben een fluorescerende stof op hun oppervlak, die oplicht in het donker. In het verleden werden hiervoor de radioactieve stoffen radium en tritium gebruikt. Tegenwoordig wordt voornamelijk de fluorescerende stof Superluminova gebruikt. Dit materiaal is niet radioactief en bestaat uit anorganische en fluorescerende pigmenten. Op het moment dat natuurlijk licht of kunstlicht op deze nagloeiende pigmenten inwerkt, beginnen ze op te lichten.

Het radiumisotoop (Ra-226) is een radioactief, chemisch element. Tot in de jaren zestig werd radium vanwege zijn lichtgevende eigenschappen gebruikt als wijzerplaatverlichting.

Superluminova is de handelsnaam voor een groen oplichtende substantie voor wijzers en indexen. Het materiaal laadt op door de inwerking van licht en geeft deze energie weer af door in het donker licht te geven. De lichtsterkte neemt echter na verloop van tijd af. Superluminova is het meest gebruikte lichtpigment. Slechts een paar horlogefabrikanten gebruiken andere substanties. Superluminova is niet radioactief. Daarmee onderscheidt het zich van tritium en het tot in de jaren 60 gangbare radium. Bovendien is Superluminova chemisch stabiel, zodat het na vele jaren nog steeds werkt.

Het licht radioactieve waterstofisotoop tritium (H-3) werd in combinatie met zinksulfidehoudende kleuren tot midden jaren negentig gebruikt als vervanger van radium.

De lunette is een ring die het horlogeglas omcirkelt. De lunette kan vaststaand of draaibaar zijn. Duikhorloges hebben een eenzijdig draaibare lunette met minutenmarkeringen voor het instellen van de duiktijd. Bij een chronograaf bevindt zich vaak een tachymeterschaal op de vaststaande lunette om de gemiddelde snelheid te meten. Een lunette wordt meestal gemaakt van metaal of keramiek.

De maanfase is een complicatie die de dagelijkse maanstand weergeeft; van nieuwe tot volle maan. Een maanmaand duurt 29 dagen, 12 uur, 44 minuten en 2,9 seconden. De toe- of afnemende maanschijf is in een venster op de wijzerplaat te zien.

Horloges die een speciale test van het Zwitserse instituut voor metrologie (METAS) doorstaan, mogen worden aangeduid als Master Chronometer. De horlogefabrikant Omega gebruikt deze test voor zijn Master Chronometers. Die hebben een coaxiale ankergang, zijn al COSC gecertificeerd en antimagnetisch tot minstens 15.000 gauss.

Bij een met de hand geguillocheerde wijzerplaat wordt de guilloche met de hand aangebracht. Daardoor ontstaan enigszins onregelmatige patronen en lijnen.

De minutenrepetitie geeft de tijd weer in de vorm van een toonsignaal. De minutenrepetitie is een zeldzame en bijzonder ingewikkelde complicatie voor een polshorloge. Een zeer klein slagwerk produceert de akoestische signalen.

De Moonwatch is de naam van de Omega Speedmaster Professional die Buzz Aldrin droeg toen hij in 1969 als eerste mens voet op de maan zette. De referentie 311.30.42.30.01.005 wordt beschouwd als de klassieke Moonwatch en wordt vandaag de dag nog steeds door Omega geproduceerd.

NATO-horlogebanden zijn gemaakt van synthetische vezels of leer. Oorspronkelijk gebruikte het leger deze horlogebanden. NATO straps worden langs de drukpinnen, tussen de hoorntjes door en dan over de bodem van de kast getrokken.

Ontspiegelen verhoogt de lichtdoorlatendheid en helderheid van horlogeglas. Het reflecteert minder, wat de afleesbaarheid van het horloge ten goede komt.

De opwinding spant de opwindveer. Zakhorloges hadden vroeger een sleutel voor de opwinding nodig (sleutelopwinding). Later werd deze door een kroon vervangen (kroonopwinding). Bij een automatisch horloge zorgt de rotor, een slingerend gewicht in het uurwerk, voor het opwinden.

De Parachrom-breguetspiraal (zie ook Breguetspiraal) is een gepatenteerde uitvinding van Rolex en bestaat uit een niobium-zirkoniumlegering met een oxidelaag. De naam Parachrom is een samenstelling van 'paramagnetisch' en 'chroom'.

Het pilotenhorloge werd aan het begin van de 20e eeuw ontworpen voor piloten en is nog steeds erg populair onder horlogeliefhebbers – net als het duikhorloge. Het ontwerp is vaak gebaseerd op de instrumenten die vroeger in de cockpit van vliegtuigen te vinden waren. Bekende fabrikanten van pilotenhorloges zijn onder andere IWC, Hanhart, Tutima en Sinn.

Een quartzhorloge is een horloge met een kwartskristal als aandrijving. Het kristal wordt onder stroom gezet en trilt daarna zeer gelijkmatig met 32.768 Hz. De constante trilling van het kristal wordt omgezet in een elektronisch signaal en meermaals gedeeld tot er een eenheid van een seconde ontstaat. Een stappenmotor zet de aandrijving om in het bewegen van de wijzers. De noodzakelijke energie krijgen quartzhorloges door een batterij of door zonne-energie. Quartzhorloges uit het Verre Oosten veroverden in de jaren 70 in groten getale en voor aantrekkelijke prijzen de wereldmarkt. Dit stortte de traditionele horlogeindustrie in de zogenaamde kwartscrisis.

Met een rattrapante kunt u tussentijden meten. Daarom heeft een rattrapante twee secondewijzers en drie drukknoppen. Beide secondewijzers starten met een druk op de knop. Een tweede druk op de knop stopt een van de twee secondewijzers en maakt het aflezen van een tussentijd mogelijk. De andere secondewijzer loopt intussen door. Met een volgende druk op de knop gaat de gestopte secondewijzer weer lopen. De rattrapante staat ook bekend als dubbelchronograaf of split-second chronograaf.

De referentie, ook het referentienummer, betekent in de horlogewereld hetzelfde als modelnummer. Het referentienummer dient als een eenduidige identificatie en is handig bij het zoeken naar een specifiek horloge.

Een rehaut is een afgeschuinde rand van de wijzerplaat waarop het horlogeglas rust. Op de rehaut worden vaak schalen en opschriften geplaatst.

De repetitie is een complicatie die de tijd met akoestische signalen weergeeft. Bij mechanische kalibers wordt hiervoor een slagwerk gebruikt. Het slagwerk wordt voorzien van energie door een extra hendel of drukknop aan de rand van de kast. Er zijn vijf types repetities: de uren-, kwartieren-, achtste uren-, vijfminuten- en minutenrepetitie. Repetities staan bekend als kostbare complicaties, omdat het bijzonder ingewikkeld is om ze te maken.

Rolex gebruikt het begrip Rolesor voor horloges die edelstaal met goud combineren. Voor het gebruik van twee verschillende metalen wordt normaal gesproken het begrip bicolor gebruikt.

De rotor is een beweeglijk, halfrond metalen onderdeel van het opwindmechanisme van een automatisch horloge. Door polsbewegingen van de drager komt de rotor ook in beweging en windt de aandrijfveer (opwindveer) op. Zo wordt het horloge automatisch opgewonden.

Schokbestendigheid betekent dat kwetsbare onderdelen tegen beschadigingen zijn beschermd als het horloge valt of met kracht tegen harde voorwerpen stoot. Vooral de tappen van de balansas zijn kwetsbaar. Een zeer kleine metalen veer vangt de schokken op. Een horloge geldt als schokbestendig als er bij een val van 1 meter hoogte op een horizontaal hardhouten oppervlak geen beschadigingen zijn. De meest gangbare schokbreker is het Incabloc. Een aantal fabrikanten gebruiken hun eigen uitvindingen.

De secondestop maakt het precieze instellen van een horloge mogelijk. Bij het uittrekken van de kroon blijft de secondewijzer staan, zodat u de tijd kunt instellen zonder dat deze doortikt. Als u de tijd exact heeft ingesteld, drukt u de kroon weer in om de secondewijzer in beweging te zetten.

Sedna-goud is een 18-karaats, roodgouden legering van Omega. Het bestaat uit goud, koper en palladium.

Sellita Watch & Co. SA is een Zwitserse fabrikant van mechanische uurwerken. Sellita-kalibers worden – ook als alternatief voor ETA-uurwerken – in verschillende Zwitserse horloges gebruikt. Veel uurwerken zijn technisch gezien gebaseerd op ontwikkelingen van de ETA. Een bekend uurwerk met drie wijzers is het SW 200.

Een slagwerk is een apart mechanisme in een mechanisch horloge. Het geeft de tijd met akoestische signaaltonen weer. Daarvoor slaat een hamer op een klanklichaam dat uit een klokkenspel, de wand van de kast of een toonveer bestaat.

Een smartwatch is een draagbare computer in horlogevorm. Moderne smartwatches hebben een touchscreen voor dagelijks gebruik. Via smartphone-apps zijn de besturing en telemetrie mogelijk (bijv. biomonitoring op lange termijn).

Spring Drive is door Seiko ontwikkelde horlogetechnologie. Het genereert energie in combinatie met een elektronisch regelsysteem. Het systeem vervangt de klassieke ankergang en geeft energie vrij die door de aandrijfveer wordt opgewekt.

De Swiss Made-verordening reguleert wanneer een horloge Swiss Made mag heten. Om het Swiss Made-keurmerk te krijgen moet sinds 2017 60 procent van de gehele waarde van een horloge in Zwitserland zijn geproduceerd én moet de assemblage er hebben plaatsgevonden. Horlogebanden maken geen deel uit van het horloge en zijn uitgesloten van de Swiss Made-verordening.

Met een tachymeterschaal worden eenheden per uur berekend. Ze bevindt zich op de lunette of op de rand van de wijzerplaat. De schaal wordt meestal voor snelheid (km/u of mph) gebruikt. Als u bijvoorbeeld één kilometer rijdt en u neemt met de chronograaf een tijd van 28 seconden op, dan kunt u op de tachymeterschaal aflezen dat u 130 km/u reed. Bekende horloges met een tachymeterschaal zijn de Omega Speedmaster Professional en de Rolex Daytona.

Een telemeterschaal bevindt zich op de rand van de wijzerplaat van chronografen. Met deze schaal worden afstanden gemeten, bijvoorbeeld tot onweer. In dat geval meet u het tijdsverschil tussen bliksem en donder met de stopwatchfunctie. De gestopte grote secondewijzer geeft de afstand van het onweer aan op de telemeterschaal. Bij de artillerie kan de afstand van een kanon op de telemeterschaal afgelezen worden door de tijd tussen de flits van de ontsteking en de knal op te nemen met de stopwatch.

Een tourbillon is een draaiende kooi binnen in het horloge, die in een minuut om de eigen as draait. In de kooi bevinden zich de belangrijkste onderdelen van een mechanisch horloge, namelijk het regelorgaan en de ankergang. De zwaartekracht heeft invloed op deze onderdelen en zorgt voor kleine gangafwijkingen als het horloge zich constant in een verticale positie bevindt. Doordat de tourbillon om de eigen as draait, worden de door de zwaartekracht veroorzaakte afwijkingen gecompenseerd. In 1795 vond Abraham Louis Breguet de tourbillon uit voor zakhorloges. Tegenwoordig zijn het voornamelijk zeer prijzige horloges die een tourbillon hebben. Het vervaardigen van een tourbillon vergt puur vakmanschap.

De term tropical dial beschrijft een afwijking in de wijzerplaat, die wordt veroorzaakt door invloeden van buitenaf. Denk bijvoorbeeld aan een door uv-straling veroorzaakte verkleuring van de wijzerplaat van zwart naar bruin. De tint verandert afhankelijk van de verkleuring en lichtinval. Rolex-horloges met een tropical dial, zoals de Sea-Dweller of Submariner, zijn bijzonder populair bij verzamelaars.

De veer, ook wel balansveer genoemd, is een deel van de balans. Het is dus een onderdeel van het regelorgaan van een mechanisch horloge. De veer rolt meerdere keren per seconde gelijkmatig op en af en geeft zo de maat van de tijdmeter aan. De flinterdunne balansveer weegt slechts tweeduizendste gram en bestaat uit speciaal materiaal zoals de legering Nivarox of het antimagnetische semi-metaal silicium.

In de veertrommel bevindt zich de opwindweer in opgerolde toestand. De opwindveer slaat de energie van de opwinding op.

Vormhorloges zijn horloges die geen typische ronde vorm hebben. Een bekende vorm is de zogenaamde kussenvorm.

De waterdichtheid van een horloge, ook waterbestendigheid genoemd, wordt in bar aangegeven. Als aanvulling op de drukbestendigheid vermeldt de fabrikant meestal de maximale waterdiepte. Deze waarde zorgt voor misverstanden: horloges met een maximale waterdiepte van 30 meter (3 bar) zijn niet geschikt om mee te zwemmen, ze zijn alleen bestand tegen waterspetters. Duikhorloges zijn meestal berekend op 20 bar (200 m). Naast de waterdruk hangt de waterdichtheid ook van andere factoren af, bijvoorbeeld van temperatuurschommelingen. Waterdichtheid moet regelmatig worden getest, omdat de dichtringen van het horloge verouderen. Binnengedrongen water wordt meestal het eerst zichtbaar als zich condensvorming op het horlogeglas voordoet. Dit kan betekenen dat het horloge niet meer te repareren is.

Een wereldtijdhorloge geeft ten minste de 24 volledige tijdzones weer door middel van een stedenschijf. Een kroon of drukknop wordt gebruikt om de locatie te selecteren die een hele tijdzone vertegenwoordigt. Aan de hand van een wijzer is de bijbehorende tijd af te lezen.

Het Zegel van Genève is een waarmerk voor de herkomst en de kwaliteit van een kaliber. Traditioneel wordt het zegel met een slagstempel in het metaal van een uurwerk geponst. Een nieuwe methode, de zogenaamde nanostructuur-markering, verandert het materiaal op microscopisch niveau. Daardoor kunnen ook zeer kleine onderdelen van een uurwerk van het Zegel van Genève worden voorzien. Om dit zegel te verkrijgen moet het kaliber in het kanton Genève geproduceerd, gemonteerd en gereguleerd zijn. Verder moet het aan 12 andere criteria voldoen, die de eindafwerking, de kwaliteit en het proces betreffen. Acht leden van de officiële testcommissie van Genève beslissen over de toewijzing van het zegel. Tot de bekendste fabrikanten van uurwerken met het Zegel van Genève behoren Cartier, Vacheron Constantin, Roger Dubuis en Chopard.

Een zichtbodem bestaat bij hoogwaardige horloges uit saffier- of mineraalglas. De zichtbodem bevindt zich aan de achterzijde van de kast en laat het lopende uurwerk zien.

Een type regulering, die geschiedt via de spiraalveer en een fijnregelaar met zwanenhals. Aangezien de regulering in bijzonder kleine stappen verloopt, wordt dit ook wel fijnregulering genoemd. De horlogefabrikant A. Lange & Söhne staat bekend om het gebruik van de zwanenhals-fijnregulering.