Zakhorloges

Hoogtepunten van zakhorloges

• Enorme verscheidenheid aan vintage-zakhorloges
• Breed prijsspectrum: van een paar honderd euro tot meerdere miljoenen
• Nieuwe exemplaren met mechanische of quartzkalibers
• Modellen van A. Lange & Söhne zijn zeer gewild onder verzamelaars
• Ook met chronograaf, eeuwigdurende kalender of minutenrepetitie verkrijgbaar

Zakhorloges voor dames en heren

Zakhorloges zijn door de jaren heen steeds gewilder geworden. Vooral verzamelaars en liefhebbers hebben dit type horloge hoog in het vaandel staan. Polshorloges verdrongen de zakhorloges bijna volledig in de 20e eeuw. Een horloge om de pols dragen is voor de meesten eenvoudigweg comfortabeler. Oorspronkelijk gebruikten voornamelijk heren zakhorloges. Het horloge werd verzekerd met een ketting, zodat hij niet werd verloren. Aan het eind van deze ketting bevond zich een veerring of -clip, die bijvoorbeeld aan het knoopsgat werd bevestigd. Heren met stijl droegen hun zakhorloge in de vestzak . Modebewuste dames bevestigden hun zakhorloge meestal aan een halsketting. U kunt het horloge natuurlijk ook in uw broekzak of de borstzak van uw jasje dragen.

Fabrikanten zoals Tissot, Regent of Dugena maken nog steeds zakhorloges. Deze zijn vaak in het laagste prijssegment te vinden. Binnenin deze klokjes tikken mechanische kalibers of quartzuurwerken. Het aanbod aan gedragen zakhorloges is groot. Tot de gewildste exemplaren behoren vintage-horloges van de chique Duitse manufactuur A. Lange & Söhne. Patek Philippe, een van de exclusiefste horlogemanufacturen ter wereld, staat bekend om bijzonder gecompliceerde draagbare horloges. De modellen 'Graves Supercomplication' en de Calibre 89 waren tientallen jaren lang de gecompliceerdste zakhorloges ter wereld.

Adviezen voor de aankoop van een zakhorloge

Als u op zoek bent naar een zakhorloge heeft u de keuze uit ontelbare modellen. De prijsspanne gaat van een paar honderd euro tot een paar miljoen euro voor extreem zeldzame en ingewikkelde exemplaren. Heel bijzonder zijn de horloges die met de hand door leerling-horlogemakers werden vervaardigd aan het einde van hun opleiding. Ze zijn een soort van afstudeerprojecten. Deze historische exemplaren uit de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw zijn zeer gewild onder verzamelaars. Omdat er van al deze horloges maar één exemplaar is, zijn ze extreem zeldzaam. Daarom dient u rekening te houden met een bedrag van meer dan 30 000 euro als u een dergelijke rariteit wilt kopen.

Een voordelige instap in de wereld van de zakhorloges zijn modellen van Regent, Dugena of Tissot. Gedragen Tissot-horloges voor de vestzak koopt u voor minder dan 500 euro. Gouden horloges van Tissot kunnen echter ook rond de 2500 euro kosten. Gedragen zakhorloges van de Zwitserse manufactuur Omega zijn ook voordelig; u betaalt af en toe minder dan 200 euro. Exemplaren van goud kosten soms echter rond de 4000 euro.

Gedragen zakhorloges van de International Watch Company (IWC) koopt u vanaf ongeveer 800 euro. De gouden modellen zijn een stuk duurder en kosten rond de 25 000 euro. De prijzen van vintage-zakhorloges van Patek Philippe beginnen bij ongeveer 3500 euro. Er zijn ook modellen die bijna een miljoen kosten. De 'Graves Supercomplication', een uniek model speciaal gemaakt voor de Amerikaanse bankier Henry Graves Jr., leverde bij een veiling in 2014 23,2 miljoen Zwitserse frank op. De 'Graves Supercomplication' behoort daarmee tot de duurste horloges ter wereld. De Calibre 89 van Patek Philippe is relatief gezien voordelig. Dit is een van de gecompliceerdste zakhorloges ter wereld. Bij een antiekveiling in 2009 leverde de Calibre 89 rond de 5 miljoen dollar op.

Zakhorloges en hun geschiedenis

De oorsprong van het zakhorloge gaat terug tot de 15e eeuw. De uitvinding van de veeraandrijving maakte het vervaardigen van het draagbare klokje mogelijk. Door deze aandrijving kon een uurwerk kleiner worden gemaakt. Daarvoor werden in de veel grotere staande klokken gewichten en een pendel gebruikt als energieopslag. Het oudste overgebleven horloge met veeraandrijving komt uit de periode rond 1430. Dit horloge heeft een klokveer als gangregulering. Dit exemplaar was eigendom van Filips de Goede van Bourgondië. U kunt dit prachtstuk bezichtigen in het Germanisches Nationalmuseum in Neurenberg.

Peter Henlein, een Neurenberger slotenmaker, gebruikte als een van de eersten de veeraandrijving samen met een ankergang in een draagbaar horloge. Door deze constructie kon het horloge op zakformaat worden gemaakt. De vorm van het uurwerk leek op een conservenblikje. Daarom is het model ook bekend als het blikhorloge. Een van de exemplaren wordt tegenwoordig ook in het Germanisches Nationalmuseum in Neurenberg tentoongesteld. Deze vestingstad was in de 15e een centrum van horlogemakerij en had eveneens een bloeiende metaalindustrie.

De blikhorloges, die vermoedelijk in de buidel werden gedragen, ontwikkelden zich tot draagbare halshorloges. De bezitter droeg ze bijvoorbeeld aan een halsketting. Omdat de eerste draagbare horloges nog zeer hoge gangafwijkingen hadden, hadden ze alleen een uurwijzer. Dit veranderde in het midden van de 17e eeuw, toen er betere echappementen op de markt kwamen. Daarna werden er draagbare horloges vervaardigd met een uur- én een minutenwijzer.

Een groot gedeelte van de oude zakhorloges draagt geen signatuur. Dat komt doordat het aanbrengen van een bedrijfsnaam of -logo ongebruikelijk was in de 19e eeuw. Het toewijzen aan een bepaalde manufactuur wordt vaak gedaan op basis van de specifieke constructie.

Vormen van de behuizingen van zakhorloges

In de 16e eeuw waren de behuizingen van draagbare horloges vaak blik- of kogelvormig. In de loop van de tijd veranderde de vorm van de behuizing, tot hij uiteindelijk het gangbare, platte design kreeg.

De indeling in savonette en Lépine is tot op heden het belangrijkste verschil tussen zakhorloges. Het Lépine-zakhorloge is een uitvinding van de Franse horlogemaker Jean-Antoine Lépine. Bij deze bouwwijze liggen de secondeweergave, de opwindas en de kroon op één lijn. Lépine-zakhorloges hebben geen springdeksel. Door de constructie zijn ze extreem plat. Daarom zijn ze geschikt als horloge bij een rokkostuum. Savonette-horloges hebben wel een springdeksel, die de wijzerplaat en het horlogeglas beschermt. Het deksel opent u met een druk op de knop. Het begrip savonette komt uit het Frans en betekent zeepje. Bij savonette-zakhorloges bevindt de secondeweergave zich op 6 uur. De kroon vindt u op 3 uur. Deze constructie verhoogt het gebruiksgemak: u kunt dit zakhorloge in de rechterhand houden en met de duim de drukknop voor het springdeksel bedienen. Vervolgens kunt u de tijd aflezen.

Behuizingen van zakhorloges

• Lépine: kroon, opwindas en secondeweergave bevinden zich op één as, geen springdeksel
• Savonette: secondeweergave op 6 uur, kroon aan de zijkant, springdeksel als bescherming

Gecompliceerde zakhorloges

Zakhorloges kunnen veel meer dan de tijd weergeven. De gecompliceerdste draagbare horloges worden door de Zwitserse manufacturen Patek Philippe, Breguet en Vacheron Constantin gemaakt.

De 'Graves Supercomplication' met 24 complicaties

Met in totaal 24 complicaties was de 'Graves Supercomplication' tientallen jaren de recordhouder als het om complicaties ging. Tot de functies behoorden onder andere een eeuwigdurende kalender, een rattrapante voor het stoppen van tussentijden en astronomische weergaves. Het horloge laat naast de gebruikelijke zonnetijd ook de sterrentijd, de sterrenhemel boven New York en de tijd van de zonsopkomst en -ondergang zien.

De 'Graves Supercomplication' werd speciaal gemaakt voor de New Yorkse bankier Henry Graves Jr . Graves was een gepassioneerde horlogeverzamelaar. Modellen van Patek Philippe genoten bij hem bijzonder veel aanzien. Hetzelfde gold voor de Amerikaanse autofabrikant James Ward Packard. Beide heren gaven Patek Philippe de opdracht voor meerdere horloges. Het doel was om elkaar met steeds gecompliceerdere tijdmeters de loef af te steken. Uiteindelijk won Henry Graves Jr. de strijd met de 'Graves Supercomplication'. In 1925 gaf hij opdracht voor het zakhorloge. Pas zeven jaar later, in 1932, was het horloge klaar. Het duurde nog een jaar voordat Graves het horloges in handen had. Omdat Packard al in 1928 overleed, kon hij geen opdracht geven voor een ingewikkelder model. Daarom is het onduidelijk of Patek aan het begin van de jaren 30 de Supercomplication had kunnen overtreffen met een horloge met nog meer complicaties.

Patek Philippe Calibre 89 met 33 complicaties

De Calibre 89 van Patek Philippe loste in 1989 de 'Graves Supercomplication' af als gecompliceerdste horloge ter wereld. Met 33 complicaties zorgde de Calibre 89 voor een nieuw record. Tot de functies behoren een dubbelchronograaf, een eeuwigdurende kalender, de aanduiding van de maanfase en de maanleeftijd en een tweede tijdzone. Daarnaast heeft het horloge talrijke astronomische aanduidingen op achterkant van de horlogekast. Het horloge bezit ook akoestische complicaties zoals een groot of klein slagwerk, een minutenrepetitie en een wekkerfunctie. Patek produceerde slechts vier exemplaren van de Calibre 89.

Vacheron Constantin met 57 complicaties

In 2015 vestigde de Zwitserse horlogemanufactuur Vacheron Constantin een nieuw record. Dit zakhorloge met het referentienummer 57260 heeft 57 complicaties. Vacheron Constantin maakte dit horloge speciaal voor een vermogende klant waarvan de identiteit onbekend is. Hoogtepunt van dit horloge zijn de verschillende kalenders . De tijdmeter voor de vestzak heeft een gregoriaanse eeuwigdurende kalender, een Hebreeuwse eeuwigdurende kalender, een astronomische kalenderfunctie en een professionele businesskalender volgens ISO 8601-richtlijn.

Breguet Marie-Antoinette - het koninklijke zakhorloge

Het Breguet-zakhorloge Grande Complication Nr. 1160 is net zoals zijn voorganger, het horloge met het nr. 160, een echte rariteit. Een onbekende bewonderaar van Marie Antoinette bestelde het zakhorloge nr. 160 in 1783. Destijds was Breguet hofleverancier van het Franse koningshuis. Marie-Antoinette stond bekend als een bewonderaar van de horlogemanufactuur. Het bestelde horloge moest alle kennis van de horlogemakerij samenbrengen in één uurwerk. Bovendien moest, waar mogelijk, goud in plaats van andere metalen worden gebruikt. Tot de complicaties van het horloge behoorden een eeuwigdurende kalender, een minutenrepetitie, een gangreserveaanduiding en een automatische opwinding. Bovendien gaf het horloge de tijdsvereffening aan. Dat is de dagelijkse afwijking tussen de werkelijke en de gemiddelde zonnetijd, oftewel onze standaardtijd. Breguet leverde het horloge in 1827 af, 44 jaar na het ontvangen van de opdracht. Op dat moment was Marie-Antoinette al 34 jaar overleden.

Het zakhorloge met het nr. 160 was tot 1983 te bewonderen in een museum in Jeruzalem. Vervolgens was het horloge 24 jaar spoorloos, totdat hij via de zwarte markt weer opdook in 2007. Nicolas G. Hayek, de oprichter van de Swatch Group , gaf in 2004 de opdracht aan de horlogemakers van Breguet om het zakhorloge nr. 160 na te maken. Omdat het origineel verdwenen was, moesten de horlogemakers het horloge op basis van tekeningen en documenten reconstrueren.

Abraham-Louis Breguet was de oprichter van de horlogemanufactuur Breguet en staat bekend als een genie van de horlogemakerskunst. Hij vond onder andere de tourbillon uit om de nauwkeurigheid van zakhorloges te verbeteren. Een tourbillon compenseert gangafwijkingingen die gerelateerd zijn aan de zwaartekracht en zorgt voor uiterst precieze gangwaarden.